Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΒΟΤΑΝΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ & Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΥΣΗΣ
Όταν μιλάμε για Βοτανικό κήπο εννοούμε μία προστατευόμενη έκταση στην οποία φυτεύονται είδη χλωρίδας, η επιλογή των οποίων εξαρτάται από τον χαρακτήρα που αποφασίζεται να δοθεί στο συγκεκριμένο κήπο. Ο Βοτανικός κήπος προϋποθέτει ποικιλία ειδών και ο πρωταρχικός του στόχος είναι η διατήρηση και η προβολή της βιοποικιλότητας ενός ή περισσοτέρων τύπων βλάστησης. Ουσιαστικά λειτουργεί σαν ένα "φυσικό" εκθετήριο χωρίς να αποκλείονται και άλλες παράλληλες και συμβατές δραστηριότητες (Phillips et al. 2002, Μπάουμαν 2004).
Οι βοτανικοί κήποι αποτελούν παρακαταθήκες από πολύτιμα κληρονομικά χαρακτηριστικά που παρέχουν σημαντικές δυνητικές πιθανότητες στη διασταύρωση νέων ποικιλιών. Οι μεγάλες συλλογές ζωντανών φυτών συνιστούν μια θαυμάσια αναφορά για τους ερευνητές, αλλά δίνουν κυρίως στο μεγάλο κοινό τη δυνατότητα να μάθει περισσότερα για τα φυτά και την ανάπτυξη τους. Πολλοί βοτανικοί κήποι συνδέονται με πανεπιστήμια και διαθέτουν εκτεταμένες βιβλιοθήκες, φυτολόγια, βότανα, και ευκολίες για εργαστηριακή έρευνα.
Ίσως φανεί παραδοξολογία αλλά με εξαίρεση την κατά πολύ μεγαλύτερη Ιβηρική χερσόνησο (Ισπανία και Πορτογαλία) η Ελλάδα είναι η χώρα της Ευρώπης με την πλουσιότερη χλωρίδα (με βάση την έκτασή της). Έχουμε, ίσως, συνηθίσει να ακούμε για βιβλικές καταστροφές στα δάση μας, καθώς και για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Έχουμε ακόμη, εθιστεί στην σύγκριση της χώρας μας με άλλες βορειότερες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Αυστρία και η Γερμανία και συγχέουμε τους όρους χλωρίδα και βλάστηση.
Με τη λέξη χλωρίδα εννοούμε τον αριθμό των ειδών των φυτών που υπάρχουν σε μία περιοχή ενώ με τον όρο βλάστηση την ποσότητα της κάλυψης με πράσινο. Ένα δάσος με πυκνή βλάστηση μπορεί να έχει μικρότερη χλωρίδα από ένα νησί των Κυκλάδων για παράδειγμα. Όμως, όπως και να το κάνουμε, η Ελλάδα θεωρείται από άποψη χλωρίδας ο παράδεισος των βοτανικών και δίκαια. Αναρίθμητες είναι οι αποστολές, ακόμη και των φοιτητών, από χώρες της Ευρώπης όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Δανία για την μελέτη των ελληνικών φυτών.
Υπάρχουν σήμερα στη χώρα μας διαπιστωμένα μ’ έγκυρο τρόπο πάνω από 6000 είδη φυτών. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε και την αφθονία, στον ελληνικό χώρο, ενδημικών φυτών (πάνω από 1100 είδη και υποείδη). Δηλαδή, φυτικών ειδών τα οποία έχουν αναπτυχθεί και εξελιχθεί μόνο στη χώρα μας. Αυτός ο ανυπέρβλητος πλούτος είναι, σε γενικές γραμμές, άγνωστος στο ευρύτερο κοινό που θεωρεί ότι μόνο το δάσος σημαίνει προστασία του περιβάλλοντος (www.forestry.gr).
Επίσης μέσα από χιλιετίες παρουσίας στην χώρα μας, ο άνθρωπος κατάφερε και “εξημέρωσε” σειρά φυτών τα οποία χρησιμοποιεί για διάφορους λόγους με πρώτο απ’ όλους την τροφή. Είτε αναφερόμαστε στα σιτηρά, είτε στα όσπρια, είτε στις ελιές, τις αμυγδαλιές και τα φρούτα, αναπτύχθηκαν στη χώρα μας αναρίθμητες ποικιλίες οι οποίες σήμερα κινδυνεύουν μ’ εξαφάνιση. Μόνο στις ελιές υπήρχαν δεκάδες ποικιλιών οι οποίες με την εγκατάλειψη που συμβαίνει στους ελαιώνες εξαφανίζονται. Συγκεκριμένα έχουν καταγραφεί στον ελληνικό χώρο πάνω από 50 ποικιλίες από ελιές, αμυγδαλιές, αχλαδιές, ροδακινιές, κερασιές, μηλιές και 500 ποικιλίες αμπέλου που καλλιεργούνταν και καλλιεργούνται σήμερα στην Ελλάδα.
Όμως παρότι η χώρα μας είναι πλούσια, σε φυτικά είδη του φυσικού περιβάλλοντος και καλλιεργούμενες ποικιλίες δέντρων και αμπέλου, δεν υπάρχει βοτανικός κήπος με τα είδη αυτά για την αξιοποίηση, μελέτη και γνωριμία τους με τον πολίτη. Αν και έχουν γίνει προσπάθειες στη χώρα μας, μόνο τρεις βοτανικοί κήποι της Ελλάδας αναφέρονται στη διεθνή βάση δεδομένων BGCI. Φαντάζεται κάποιος έναν τέτοιο βοτανικό κήπο; Του οποίου το κόστος δημιουργίας και συντήρησης θα είναι ελάχιστο αλλά η αξία του τεράστια;
Οι βοτανικοί κήποι αποτελούν παρακαταθήκες από πολύτιμα κληρονομικά χαρακτηριστικά που παρέχουν σημαντικές δυνητικές πιθανότητες στη διασταύρωση νέων ποικιλιών. Οι μεγάλες συλλογές ζωντανών φυτών συνιστούν μια θαυμάσια αναφορά για τους ερευνητές, αλλά δίνουν κυρίως στο μεγάλο κοινό τη δυνατότητα να μάθει περισσότερα για τα φυτά και την ανάπτυξη τους. Πολλοί βοτανικοί κήποι συνδέονται με πανεπιστήμια και διαθέτουν εκτεταμένες βιβλιοθήκες, φυτολόγια, βότανα, και ευκολίες για εργαστηριακή έρευνα.
Ίσως φανεί παραδοξολογία αλλά με εξαίρεση την κατά πολύ μεγαλύτερη Ιβηρική χερσόνησο (Ισπανία και Πορτογαλία) η Ελλάδα είναι η χώρα της Ευρώπης με την πλουσιότερη χλωρίδα (με βάση την έκτασή της). Έχουμε, ίσως, συνηθίσει να ακούμε για βιβλικές καταστροφές στα δάση μας, καθώς και για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Έχουμε ακόμη, εθιστεί στην σύγκριση της χώρας μας με άλλες βορειότερες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Αυστρία και η Γερμανία και συγχέουμε τους όρους χλωρίδα και βλάστηση.
Με τη λέξη χλωρίδα εννοούμε τον αριθμό των ειδών των φυτών που υπάρχουν σε μία περιοχή ενώ με τον όρο βλάστηση την ποσότητα της κάλυψης με πράσινο. Ένα δάσος με πυκνή βλάστηση μπορεί να έχει μικρότερη χλωρίδα από ένα νησί των Κυκλάδων για παράδειγμα. Όμως, όπως και να το κάνουμε, η Ελλάδα θεωρείται από άποψη χλωρίδας ο παράδεισος των βοτανικών και δίκαια. Αναρίθμητες είναι οι αποστολές, ακόμη και των φοιτητών, από χώρες της Ευρώπης όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Δανία για την μελέτη των ελληνικών φυτών.
Υπάρχουν σήμερα στη χώρα μας διαπιστωμένα μ’ έγκυρο τρόπο πάνω από 6000 είδη φυτών. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε και την αφθονία, στον ελληνικό χώρο, ενδημικών φυτών (πάνω από 1100 είδη και υποείδη). Δηλαδή, φυτικών ειδών τα οποία έχουν αναπτυχθεί και εξελιχθεί μόνο στη χώρα μας. Αυτός ο ανυπέρβλητος πλούτος είναι, σε γενικές γραμμές, άγνωστος στο ευρύτερο κοινό που θεωρεί ότι μόνο το δάσος σημαίνει προστασία του περιβάλλοντος (www.forestry.gr).
Επίσης μέσα από χιλιετίες παρουσίας στην χώρα μας, ο άνθρωπος κατάφερε και “εξημέρωσε” σειρά φυτών τα οποία χρησιμοποιεί για διάφορους λόγους με πρώτο απ’ όλους την τροφή. Είτε αναφερόμαστε στα σιτηρά, είτε στα όσπρια, είτε στις ελιές, τις αμυγδαλιές και τα φρούτα, αναπτύχθηκαν στη χώρα μας αναρίθμητες ποικιλίες οι οποίες σήμερα κινδυνεύουν μ’ εξαφάνιση. Μόνο στις ελιές υπήρχαν δεκάδες ποικιλιών οι οποίες με την εγκατάλειψη που συμβαίνει στους ελαιώνες εξαφανίζονται. Συγκεκριμένα έχουν καταγραφεί στον ελληνικό χώρο πάνω από 50 ποικιλίες από ελιές, αμυγδαλιές, αχλαδιές, ροδακινιές, κερασιές, μηλιές και 500 ποικιλίες αμπέλου που καλλιεργούνταν και καλλιεργούνται σήμερα στην Ελλάδα.
Όμως παρότι η χώρα μας είναι πλούσια, σε φυτικά είδη του φυσικού περιβάλλοντος και καλλιεργούμενες ποικιλίες δέντρων και αμπέλου, δεν υπάρχει βοτανικός κήπος με τα είδη αυτά για την αξιοποίηση, μελέτη και γνωριμία τους με τον πολίτη. Αν και έχουν γίνει προσπάθειες στη χώρα μας, μόνο τρεις βοτανικοί κήποι της Ελλάδας αναφέρονται στη διεθνή βάση δεδομένων BGCI. Φαντάζεται κάποιος έναν τέτοιο βοτανικό κήπο; Του οποίου το κόστος δημιουργίας και συντήρησης θα είναι ελάχιστο αλλά η αξία του τεράστια;